1. Wprowadzenie

Internauci skuszeni wizją bezpłatnego otrzymywania plików lawinowo rejestrowali się w serwisie Pobieraczek.pl, po czym byli zasypywani obszerną korespondencją wzywającą ich do zapłaty za korzystanie z usług serwisu oraz straszącą postępowaniem sądowym i egzekucyjnym. Fakt, kwoty zazwyczaj nie były duże (ok. 100 zł), ale nie w tym problem .

Biorąc pod uwagę liczbę osób spotykających się z tego typu praktyką, skala problemu rosła. Warto dodać że gros z tych osób wyłącznie rejestrowała się w serwisie (często podając fałszywe dane), logowała się, ale nie korzystała z treści dostępnych w serwisie . Nie ma cienia wątpliwości, że Pobieraczek.pl swoją „bezpłatną” ofertą zachęcał do skorzystania z usług serwisu, bo któż nie skorzystałby z bezpłatnych usług, gdyby faktycznie były one bezpłatne? Internauci logowali się w serwisie chociażby przez komunikator Gadu-Gadu, w którym także znajdowała się informacja o usługach Pobieraczka.pl . Najczęściej jednak chodziło o zwykłą ludzką ciekawość.

Z perspektywy czasu internauci wiedzą, że najlepiej omijać ten serwis, o czym świadczą bogate wpisy na różnego rodzaju forach internetowych, ale co w przypadku gdy już z niego skorzystaliśmy? Cały problem z Pobieraczkiem.pl tkwił w regulaminie .

Przez Eller Service (właściciela portalu) postanowienia regulaminu były interpretowane w ten sposób, że akceptacja regulaminu oznaczała wyrażenie zgody na usługę. Opierając się na takiej interpretacji przepisów Eller Service wysyłała wezwania do zapłaty, groziła pozwami sądowymi, wpisem do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych, a nawet złożeniem zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa w przypadku podania nieprawdziwych danych . W większości przypadków to działało, osoby młode (zazwyczaj niepełnoletnie) w obawie przed sankcjami prawnymi jakimi im grożono, i nierzadko gniewem rodziców, czym prędzej płaciły kwoty wskazane w wezwaniu, nie bacząc nawet na to czy są do tego zobowiązane.

Pytanie jednak co się stanie gdy nie zapłacimy żądanych pieniędzy . Fora internetowa są przepełnione tego typu pytaniami: „Czy ktoś już dostał pozew”? „Płacić czy nie płacić?” a nawet „A może jakiś prawnik też został oszukany”? A następnie odpowiedzi typu: „Ja nie płacę i Wy też nie płaćcie”, „Zarejestrowałem się, zalogowałem nic nie ściągnąłem i dostałem wezwanie, nie płacę”.

2. O Regulaminie...

Zatem prześledźmy to wszystko krok po kroku! Pierwszy problem pojawia się już w momencie rejestracji, bo trzeba zaakceptować regulamin. Wielu z nas po prostu nie czyta regulaminów, zakładając że są to standardowe regulaminy przy tego typu usługach. Nie będzie niczym odkrywczym powiedzenie, że jest to bardzo niewłaściwe postępowanie.

Regulamin zawsze trzeba przeczytać, słowo po słowie, tak jak umowę z bankiem. Wszystko co jest pisane małym druczkiem może potem rodzić problemy. Zatem czytać, czytać i jeszcze raz czytać, zwłaszcza w przypadku umów zawieranych w drodze elektronicznej w których rejestracja dokonywana jest poprzez potwierdzenie na adres e-mail. Uwagi ta czyniona jest z myślą o potencjalnych usługobiorcach Pobieraczka.pl, którzy być może zamierzają skorzystać z usług tegoż serwisu, a pragnąc dowiedzieć się czegoś więcej o oferowanych tam usługach uprzednio przeczytają ten artykuł. Ergo, konsument najpierw powinien przeczytać regulamin, który z kolei przez przedsiębiorcą powinien być jasno i czytelnie sformułowany. To jednak nie zawsze jest respektowane.

Dotychczas w regulaminie Pobieraczka.pl była mowa o bezpłatnym „testowaniu” przez okres pierwszych 10 dni. Obecnie ten zapis formalnie uległ zmianie, ale o tym poniżej. Jak się okazuje, dzień rejestracji był także dniem obowiązywania odpłatnej umowy. Ponadto opłata pobierana była już od pierwszego dnia obowiązywania umowy a nie jak wskazywały hasła reklamowe, dopiero po 10 dniach. Najgorsze jednak było to, że umowa po tych teoretycznie bezpłatnych 10 dniach, automatycznie stawała się umową na czas określony 12 miesięcy, o czym już konsument nie był informowany. Eller Service podtrzymuje, że jeśli ktoś nie wyrejestrował się z serwisu w tym czasie, to musi zapłacić za usługę, nawet jeśli nie skorzystał z treści zamieszczonych w serwisie. Nic bardziej błędnego! Jak można zapłacić za coś z czego się nie korzystało?

3. Co na to UOKiK?

Warto wskazać, że w dniu 31 marca 2010r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydała decyzję w której, nakazała przedsiębiorcy zmianę praktyki niezgodnej z prawem uznając że właściciele portalu – spółka Eller Service z Gdańska – naruszyła zbiorowe interesy konsumentów i nałożyła karę w wysokości 239 140 zł. Prezes Urzędu uznała że jest to wprowadzanie internautów w błąd, gdyż kuszące hasła reklamowe sugerowały, że usługa jest całkowicie bezpłatna. W takiej sytuacji konsumenci decydowali się na usługi serwisu, czego nie zrobiliby wiedząc, że będą musieli zapłacić. Na tę chwilę, z uwagi na złożenie odwołania, decyzja nie jest jeszcze prawomocna.

4. Płacić czy nie pobieraczkowi?

Celem tego artykuły jest wskazanie jakie uprawnienia przysługują konsumentowi, który skorzystał z usług Pobieraczka.pl. albo też z nich nie skorzystał, ale się tylko tam zarejestrował? Z informacji, które dostępne są w Internecie wynika bowiem, że pomimo nałożenia kary nic się praktycznie nie zmieniło, a do osób, które zarejestrowały się w serwisie nadal kierowane są wezwania do zapłaty.

Wypada w tym miejscu zbadać przepisy prawa cywilnego, przede wszystkim kodeksu cywilnego, ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną oraz ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny.

Ustawa o ochronie praw konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny stanowi, iż konsument, który zawarł umowę na odległość, może od niej odstąpić bez podania przyczyn, składając stosowne oświadczenie na piśmie w terminie dziesięciu dni, ustalonym w sposób określony w art. 10 ust. 1. Do zachowania tego terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego upływem (art. 7 ust. 1). Termin dziesięciodniowy, w którym konsument może odstąpić od umowy, liczy się od dnia wydania rzeczy, a gdy umowa dotyczy świadczenia usługi - od dnia jej zawarcia. W razie braku potwierdzenia informacji, o których mowa w art. 9 ust. 1, termin, w którym konsument może odstąpić od umowy, wynosi trzy miesiące i liczy się od dnia wydania rzeczy, a gdy umowa dotyczy świadczenia usługi - od dnia jej zawarcia. Jeżeli jednak konsument po rozpoczęciu biegu tego terminu otrzyma potwierdzenie, termin ulega skróceniu do dziesięciu dni od tej daty (art. 10).

Zgodnie z art. 12 kodeksu cywilnego nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Zgodnie zaś z art. 14 § 1 kodeksu cywilnego stanowi, iż czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.
Z kolei, art. 15 k.c. mówi, iż ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo. Dalej, art. 17 k.c. mówi, iż z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.

Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela. Osoba ograniczona, w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych (15 § 1 i 2 k.c.).

Zgodnie zaś z art. 84 k.c. w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie. Uprawnienie do uchylenia się wygasa w razie błędu – z upływem roku od jego wykrycia (art. 88 § 1 i 2 k.c.).

Art. 10 kodeksu karnego wskazuje, iż na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat. Natomiast, nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3 lub 4, art. 223 § 2, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne. W takim wypadku orzeczona kara nie może przekroczyć dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo; sąd może zastosować także nadzwyczajne złagodzenie kary.

5. Jakie mamy wyjścia?

Co zatem zrobić, gdy zawarliśmy już szkodliwą dla nas umowę?
Można wyróżnić następujące sytuacje:
1. Gdy umowa została zawarta, ale nie zostały ściągnięte żadne pliki – można odstąpić od umowy w ciągu 10 dni od dnia jej zawarcia, o ile przed jej zawarciem przedsiębiorca poinformował konsumenta o tym prawie. Prawo odstąpienia najlepiej wykonać poprzez przesłanie przedsiębiorcy oświadczenia na piśmie za zwrotnym potwierdzeniem odbioru,
2. Gdy umowa została zawarta, ale warunki tej umowy nie zostały potwierdzone na piśmie przez przedsiębiorcę (poprzez przesłanie tej umowy ) i nie zostały ściągnięte żadne pliki – można odstąpić od umowy w ciągu 3 miesięcy od dnia jej zawarcia, a w przypadku gdy przed upływem tego terminu przedsiębiorca potwierdzi treść umowy – w ciągu 10 dni od dnia gdy to zrobi,
3. Gdy umowa została zawarta z podaniem nieprawdziwych informacji – np. w sytuacji gdy przedsiębiorca poda informacje wprowadzających w błąd co okresu na jaki zostaje zawarta, nie poinformuje o odpłatności usługi, wówczas można uchylić się od skutków prawnych złożonego oświadczenia w ciągu 12 miesięcy, wysyłając do przedsiębiorcy pismo w tym terminie,
4. Gdy umowa została zawarta przez osobę w wieku do 13 roku życia – umowa taka jest bezwzględnie nieważna, albowiem dziecko w wieku do 13 roku życia nie posiada zdolności do czynności prawnych; w takiej sytuacji rodzice dziecka powinni powiadomić o tym przedsiębiorcę,
5. Gdy umowa została zawarta przez osobę w wieku pomiędzy 13 a 18 rokiem życia – umowa taka dla swej ważności wymaga potwierdzenia przez rodziców lub opiekunów prawnych dziecka; w przypadku gdy osoby takie nie akceptują umowy, powinni zawiadomić o tym firmę, a w konsekwencji umowa jest nieważna,

6. Pamiętajmy...

O czym należy pamiętać?:
1. Ani wezwanie do zapłaty ani nawet przedsądowe wezwanie do zapłaty nie jest pismem z sądu, a jedynie tzw. pismem przedprocecowym, mającym na celu zmuszenie dłużnika do dobrowolnego spełnienia świadczenia zanim sprawa zostanie skierowana na drogę postępowania sądowego. Stąd też takie pisma nie inicjują postępowania sądowego, a jedynie mają na celu zastraszenie dłużników, aby zapłacili.

2. Aby przedsądowe wezwanie do zapłaty miało jakikolwiek walor dowodowy winno być dokonane we właściwej formie. Wezwanie mailem nie ma żadnego znaczenia. Także nie wezwanie wysłane zwykłym listem na adres konsumenta nie mają żadnego znaczenia. Samo wysłanie maila czy zwykłego listu świadczy właściwie o niczym i nie można go porównywać z formą pisemną wezwania. Zatem, aby przedsądowe wezwanie do zapłaty miało jakikolwiek walor dowodowy winno być dokonane na piśmie i wysłane listem poleconym, a nie mailem czy listem zwykłym. Na tego typu listy nie należy odpowiadać.

3. Obowiązek zapłaty wynagrodzenia powstaje za wykonaną usługę, a nie za samo zarejestrowanie się w serwisie. Zatem sama rejestracja nie może za sobą pociągać obowiązku zapłaty wynagrodzenie, jeżeli nie zostały ściągnięte żadne pliki. Istotne jest jednak to, aby konsument został prawidłowo i w sposób rzetelny poinformowany.

4. Obowiązek zapłaty wynagrodzenia z usługę powstaje dopiero wtedy gdy zostaną spełnione następujące warunki: pliki zostały ściągnięte, konsument został uprzednio w sposób jasny, czytelny i nie wprowadzający w błąd poinformowany o warunkach korzystania z usługi, zaakceptował regulamin, przed zawarciem umowy został poinformowany o prawie odstąpienia od umowy, a nadto, konsument nie odstąpił od niej w ciągu 10 dni, a w przypadku braku potwierdzenia umowy na piśmie – w ciągu 30 dni od dnia jej zawarcia i nie było podstaw do uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli.

5. Nieletni, który nie ukończył 17 lat nie może ponosić odpowiedzialności za ewentualne oszustwo na podstawie art. 286 kodeksu karnego, albowiem w stosunku do takich osób mają zastosowanie przepisy ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. Poza tym ustawa ta przewiduje postępowanie w sprawach o czyny karalne określone w kodeksie karnym ale jedynie wobec osób, które ukończyły lat 13. W przypadku osób, które nie ukończyły 13 roku życia istnieje jedynie możliwość wszczęcia określonych działań w przypadku spełnienia przez niego ogólnej przesłanki demoralizacji .

6. Ani adres e-mail ani IP nie mogą stanowić dowodu na to, że dana umowa została zawarta przez osobę którą wskazuje Pobieraczek. Nie można postawić znaku równości pomiędzy faktem rejestracji z podaniem fałszywych danych za pośrednictwem jakiegoś konta e-mail i wykorzystaniem numeru IP a tym, że dokonał tego właściciel konta, chyba że ta osoba wyraźnie się przyzna że tak było. W przeciwnym wypadku, równie dobrze mógł to zrobić jakiś haker albo nawet inna osoba, która zna nasze dane .

7. To Pobieraczek ma obowiązek weryfikowania danych osoby, z którą zawiera umowę, a przede wszystkim przed spełnieniem świadczenia potwierdzić na piśmie informacji o swoim adresie, organie rejestrującym jego działalność gospodarczą, NIP, REGON, cenie lub wynagrodzeniu ze wszystkimi składnikami i podatkami, o zasadach zapłaty, kosztach, terminie, prawie odstąpienia od umowy w terminie 10 dni itd. Co to oznacza ? Oznacza, że przedsiębiorca ma obowiązek jeszcze raz przekazać te wiadomości konsumentowi.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Hotfix.pl 2011.

Artykuł ten został przygotowany na zlecenie HotFix.pl przez Panią Adwokat Monikę Nozdrzykowską (strona: Adwokat Szczecin).